Overheid gaat wetenschappers screenen om spionage te voorkomen

Afbeelding Gerd Altmann, Pixabay.

Minister Bruins (Onderwijs, Cultuur en Wetenschap) is indiener van het wetsvoorstel, mede namens minister Van Weel (Justitie en Veiligheid) en in overeenstemming met minister Beljaarts (Economische Zaken).

Minister Bruins: “Kennis is macht, en dus moeten we onze kennis beschermen. Door heel gericht mensen te gaan screenen die toegang willen tot kennis die heel belangrijk is voor ons land, voorkomen we dat die kennis weglekt. Ik wil dat zorgvuldig doen, samen met kennisinstellingen. Alleen dan kunnen we echt een goede stap zetten voor onze veiligheid en tegelijkertijd het open en internationale karakter van onze wetenschap behouden. Dat is cruciaal.”

In het nieuwe wetsvoorstel is vastgelegd bij welke kennis- en technologiegebieden de risico’s voor onze nationale veiligheid het grootst zijn. Denk aan AI, nucleair, kwantum, biotechnologie, microchips, maar ook andere technologie met een mogelijke militaire toepassing. De wet regelt dat universiteiten, hogescholen en andere onderzoeksinstellingen, zoals TNO, in hun organisatie kijken waar gewerkt wordt met die sensitieve kennis of technologie. Dat is maatwerk. Bij veel kennisinstellingen wordt niet gewerkt met zulke technologie, bij andere bij het ene project of laboratorium wel en bij het andere niet. Kennisinstellingen bepalen dat straks zelf, zodat er geen onnodige screening plaatsvindt. Internationale samenwerking tussen wetenschappers is cruciaal, daar moet volop ruimte voor blijven.

Zodra de wet van kracht is moet elke nieuwe onderzoeker of masterstudent, ongeacht afkomst, die aan de slag wil op een plek waar sensitieve kennis of technologie is, eerst door een screening komen. Zo’n screening is een soort risico-inschatting op maat. Screeningsautoriteit Justis is door het kabinet gevraagd de screenings uit te gaan voeren. Justis doet hiervoor een uitvoeringstoets, waarin Justis onderzoekt of ze de nieuwe screening kan uitvoeren en wat daarvoor nodig is. Het kabinet hecht veel waarde aan de uitvoerbaarheid van de wet. Op basis van eerste schattingen zou het om zo’n achtduizend screenings per jaar gaan.

Minister Weel: “We zien dat buitenlandse mogendheden in toenemende mate gericht op zoek zijn naar Nederlandse kennis en technologie. Zij willen onze technologische kennis gebruiken om hun wapens te verbeteren, of inzetten als strategisch machtsmiddel. En dat doen ze ook door onderzoekers en studenten hier naartoe te sturen, of hen hier onder druk te zetten om informatie over te dragen. Daarom is het nodig dat we eerst goed bekijken wie we in Nederland toegang geven tot de meest sensitieve kennis en technologie. Hiermee maken we onze kennisinstellingen weerbaarder voor dreigingen van buitenaf. Dat is belangrijk, zeker in deze onrustige tijd.”