Energietransitie in knel door recordkrapte arbeidsmarkt

De komende jaren zijn cruciaal om de klimaatopwarming te kunnen beperken, zo stellen de wetenschappers van klimaatpanel IPCC in hun rapport van begin april. Kansen liggen onder meer in het benutten van wind- en zonne-energie. Het historisch grote tekort aan personeel is echter een struikelblok; van de vacatures die te maken hebben met de energietransitie is maar liefst 36 procent onvervulbaar.

De uitstoot van broeikasgassen moet onmiddellijk en stevig worden teruggedrongen. Alleen dan kan volgens de klimaatwetenschappers de opwarming van de aarde nog worden beperkt tot 1,5 graad in 2050 ten opzichte van de tweede helft van de 19e eeuw. Maatregelen in diverse sectoren zijn noodzakelijk om de schadelijke gevolgen van opwarming, zoals extreme hitte, overstromingen en langdurige periodes van droogte, zoveel mogelijk te voorkomen.

De energietransitie speelt hierbij een cruciale rol en het IPCC draagt daar dan ook beleidsopties voor aan. Positief daarbij is dat de kosten windenergie en zonne-energie in het vorige decennium met respectievelijk 55 en 85 procent zijn gedaald  en ‘laaghangend fruit’ vormen in deze transitie; met relatief beperkte investeringen kan een deel van de uitstoot van broeikasgassen worden gereduceerd.

De urgentie van de klimaatcrisis zet de geplande Nederlandse investeringen in infrastructuur voor duurzame energiebronnen kracht bij. In het coalitieakkoord kondigde het kabinet de oprichting van een klimaat- en transitiefonds aan ter grootte van 35 miljard euro, dat onder meer wordt ingezet voor het aanleggen van infrastructuur voor schone energiebronnen.

Op korte termijn is er echter een groot struikelblok om de miljarden effectief in te zetten: de tekorten op de arbeidsmarkt. Eind vorig jaar waren deze al hoog en in het eerste kwartaal van 2022 is de situatie nog nijpender geworden. Eind maart 2022 is zelfs bijna 21 procent van alle vacatures onvervulbaar volgens onze methode, die rekening houdt met beroepsvoorkeuren van werkzoekenden en hoe ver zij willen reizen van een vacature.

Dit is een recordniveau: niet eerder hebben wij in onze arbeidsmarktindicator, die teruggaat tot begin 2017, zo’n hoog percentage onvervulbare vacatures gezien. Het cijfer laat zien hoeveel van de uitstaande vacatures onvervulbaar zijn, komt voort cijfer per gemeente per beroep, en is op basis van de informatie over werkzoekenden die via het UWV solliciteren.

Bij vacatures die samenhangen met de energietransitie is het nog veel moeilijker om aan personeel te komen, zo blijkt uit de verzameling van beroepen  die wij met de transitie in verband brengen. Inmiddels is maar liefst 36 procent van deze vacatures onvervulbaar, waar dit eind 2021 nog 24 procent was. Het tekort aan gekwalificeerd personeel vormt dus een sterke beperkende factor in een verdere versnelling van de energietransitie.

Zo is het moeilijk om aan installateurs te komen, terwijl hun specifieke kennis en vaardigheden cruciaal zijn bij de aanleg van bijvoorbeeld warmtepompen of zonnepanelen. Monteurs van elektrotechnische panelen moeten met een lampje worden gezocht, evenals installatiemonteurs voor dakwerk, sanitair, verwarming en gas- en waterleidingen.

Nu de vraag naar installateurs toeneemt, is het zaak om initiatieven te nemen die het aanbod van dergelijk personeel vergroten. Zo worden in Groningen bijvoorbeeld uitkeringsgerechtigden via het UWV in drie maanden opgeleid tot installateur van zonnepanelen. Het uitkeringsinstituut heeft klimaatbanen en vaardigheden voor de gebouwde omgeving inzichtelijk gemaakt . Techniek Nederland  heeft een overzicht gepubliceerd van allerlei lokale overheidsplannen en educatiemogelijkheden.

Dergelijke initiatieven hebben navolging en opschaling nodig. Om aan de waarschuwing van het IPCC gehoor te kunnen geven, moet zo snel mogelijk aan meer oplossingen worden gewerkt die het tekort aan personeel dempen.