Veiligheid is mensenwerk

Techniek is meer een aanvulling

Op het onlangs gehouden congres Master of Safety dat door initiatiefnemer Pilz georganiseerd werd, bleek maar al te duidelijk dat veiligheid vooral te maken heeft met mensenwerk. Of we het hebben over machineveiligheid, het ontwerpen van machines die voldoen aan de CE-normen of over cyber security, technisch kan er heel erg veel, maar in veel gevallen blijkt de mens de zwakste schakel.

Veiligheid is een onderwerp waarbij we het meestal hebben over technische hulpmiddelen om machines veilig te maken. Toch zijn deze voorzieningen maar een deel van het geheel. De werkomgeving, de omgang met de collega’s en vooral het arbeidsklimaat dat o.a. door de managers geschapen wordt, zijn ook bepalend voor de veiligheid. Daar komt nog bij dat er tegenwoordig ook veiligheid gevraagd wordt in onze digitale wereld. Machines die gekoppeld zijn aan internet kunnen gehackt worden en wat er dan allemaal kan gebeuren, gaat verder dan alleen de veiligheid voor de gebruikers van de machine.
In alle gevallen is de mens de schakel tussen de veilige omgeving en de gevaren die op kunnen treden. Hij is degene die door goed op te letten, de regels te volgen en vooral niet ondoordacht te handelen, voorkomt dat er ongelukken plaatsvinden. Ook is hij degene die veiligheidsvoorzieningen uitdenkt en plaatst, regels opstelt en er op toe moet zien dat veiligheid niet alleen een papieren kwestie is, maar door ons allemaal hoog in het vaandel zou moeten staat en juist dat laatste is waar het veelal mis gaat.

Master of Safety
Onlangs organiseerde Pilz het congres Master of Safety, een congres waarbij het nu eens niet zou gaan over technische voorzieningen, maar juist over veiligheid in het algemeen. Wie van te voren het programma bekeken had, was al tot de conclusie gekomen dat het zeker niet een technisch seminar zou gaan worden of een dag over regels en wetten. In tegendeel; dit was een seminar waar vooral het menselijke gedrag het uitgangspunt was.
De dag werd geopend door Jan Tournois. Jan is naast directeur van Pilz Nederland ook psycholoog en bezig om af te studeren op het onderwerp gedrag en veiligheid. In zijn lezing liet hij zien dat risicogedrag te maken heeft met hoe wij als mens daar naar kijken, hoe wij deze informatie verwerken en hoe wij ons laten beïnvloeden door de buitenwereld. Een belangrijke factor is het inschatten van de risico’s. Echt goed zijn we daar niet in, gezien het feit dat menig risico wordt onderschat. Even op een stoel staan om iets van de hoogste plank te pakken, doen we maar al te snel, terwijl we volgens de ARBO-richtlijnen toch echt gebruik moeten maken van klimmateriaal dat jaarlijks gekeurd wordt, misschien een harnas hadden moete dragen met valbeveiliging of een hoogwerker hadden moeten laten komen. Veelal worden de richtlijnen als betuttelend ervaren en zeker als we snel even iets willen doen, dan gooien we met gemak alle regels overboord. We gokken veel te veel en omdat we de ervaring hebben dat het eigenlijk altijd wel goed gaat, vertonen we gedrag dat zeker als onveilig beschouwd kan worden.
In zijn lezing liet Jan ons zien wat er zich in onze bovenkamers afspeelt en waarom mensen de dingen doen die zij doen en hoe u dit gedrag kunt aanpakken en sturen. Dat laatste is natuurlijk van belang als u een veilige omgeving wilt gaan maken waarbij u verder gaat dan het opstellen van protocollen, het aanbieden van beschermingsmiddelen of het aanbrengen van veiligheidsbesturingen. We hebben het dan over leiderschap en organisatie. Ook daar ging Jan Tournois dieper op in. Als promovendus op dit onderwerp weet Jan als geen ander hoe een bepaalde leiderschapsstijl een veiligheidscultuur binnen een organisatie kan bevorderen of belemmeren.
Managers die heel erg van bovenaf besturen, zullen moeite hebben met het verkrijgen van een goede veiligheidscultuur. Hetzelfde geldt als veiligheid alleen een thema is als er weer eens een audit plaats moet vinden. De motivatie van de werknemers is in die gevallen nu niet bepaald erg hoog te noemen.
Regels moeten niet opgedrongen worden. Een goede veiligheidscultuur is een samenkomst van alle aspecten in de organisatie die van invloed zijn op het gedrag van de mensen. We hebben het dan over aspecten zoals leiderschap, organisatieondersteuning, rechtvaardigheid, communicatie, uitdaging, ervaren zinvolheid, baanzekerheid en zeker ook taakcomplexiteit en werkbelasting. Veiligheid is dan ook een taak van iedereen en moet begeleid worden door een manager die samen met de betrokkenen kijkt naar dat wat er gaande is, wat er moet gebeuren en hoe fouten voorkomen kunnen worden. Daarbij moet hij zich open en kwetsbaar opstellen om zo het maximum uit de organisatie te halen.