Enorme behoefte aan kennis over LED’s en verlichtingbesturing

Meer dan honderd KNX Professionals waren aanwezig tijdens de bijeenkomst op 16 maart in Valburg. Het centrale thema van de dag, de besturing van verlichting in combinatie met LED’s en spaarlampen, stond sterk in de belangstelling. De behoefte aan kennis is bijzonder groot. De lezingen van fabrikanten en leveranciers, maar ook van collega’s en een technisch specialist van Uneto-VNI bevatten veel nieuwe informatie. Echter, de ultieme oplossing voor bijvoorbeeld het dimmen van retrofit-LED’s kwam niet boven tafel. Wel werd duidelijk dat de lichtfabrikanten én fabrikanten van lichtbesturing- en KNX-systemen op dat punt nog veel ontwikkelingswerk te doen hebben.

Steeds meer opdrachtgevers vragen, uit oogpunt van energiebesparing, om in hun pand LED’s- of spaarlampen te installeren en in bestaande situaties om de conventionele verlichting te vervangen voor zuinige LED’s of spaarlampen. Met name de ‘oude’ besturing en bestaande dimsystemen blijken vaak niet goed samen te werken met de nieuwe verlichtingsbronnen. Juist op dat punt wilde men de fabrikanten van verlichting wel eens aan de tand voelen. Vertegenwoordigers van Philips en Osram waren dan ook naar ‘het hol van de leeuw’ gekomen om hun ideeën en inzichten over de toekomst van LED’s en besturingsystemen voor verlichting uit de doeken te doen. Natuurlijk kregen zij ook veel, vaak kritische vragen over de wijze waarop deze fabrikanten zich opstellen ten opzichte van de installatiewereld, die er tenslotte voor moet zorgen dat die nieuwe verlichtingsbronnen feilloos werken in totaalinstallaties.

De aftrap kwam van dagvoorzitter en KNX Professional Gerard Donkers van Welvaarts Elektro uit Vught. Hij schetste een situatie waarin steeds meer installatiebedrijven terecht komen, namelijk het spanningsveld van de verwachtingen en de beloftes die fabrikanten van LED’s geven en de problemen die ontstaan als de systeemintegrator of installateur deze niet of nauwelijks kan waarmaken. Ton Martinali, marketeer voor LED’s bij Philips, Thomas Röding van de gespecialiseerde fabrikant Insta en René Driessen van fabrikant Osram maakten in plenaire lezingen duidelijk dat er een wankel evenwicht is tussen de huidige generatie LED-lampen, de regel- en besturingsystemen en dat je niet zomaar elke lichtbron aan elk type besturing kunt koppelen. Vanzelfsprekend verkopen de leveranciers het liefst hun lichtbronnen met de eigen besturingen. Dit gaat echter in tegen de wensen van systeemintegratoren en installateurs, die voor hun klanten liever integrale besturingen voor alle installaties realiseren. Vandaar de vraag of de fabrikanten kunnen zorgen dat LED-verlichting zo spoedig mogelijk aan KNX is te koppelen.

Veel vragen en opmerkingen betroffen retrofit LED- en spaarlampen. De fabrikanten waren daar unaniem terughoudend in. Philips meldt dat hiermee inmiddels testen worden uitgevoerd en dat er een lijst met dimsystemen beschikbaar is die voor de retrofit LED-lampen van Philips geschikt zijn. Hij zegde toe om deze lijst via de website van de KNX Professionals beschikbaar te stellen. Röding van Insta Led meldde dat vooral de goedkope import van LED’s bijna nooit voldoet aan de kwaliteitseisen die de besturingssystemen van de erkende fabrikanten in het westen stellen. Dus die moet je volgens hem niet gebruiken. Ook Driessen waarschuwde voor retrofitlampen. Niet alleen de kwaliteit van veel import is dubieus, maar ook de claims van leveranciers dat retrofit LED-lampen dimbaar zijn, moet de installateur op dit moment niet geloven. Volgens Driessen zijn goede, probleemloos dimbare retrofitlampen nog niet verkrijgbaar.

Populair waren ook de parallelsessies waarin drie KNX Professionals hun praktijkervaringen uit de doeken deden. Rob Kroon van Welvaarts Elektro realiseerde samen met Bert Koenen van leverancier Nimbus een experience-centrum voor LED’s in Bavel, gekoppeld aan een KNX-installatie. Joep van den Aker van D-touch demonstreerde letterlijk zijn ervaringen met LED’s en de besturing daarvan. Hij is van mening dat je al met eenvoudige schakelsystemen en gekleurde LED’s veel variaties kunt realiseren. Gijs Knobbe van Croon Elektrotechniek vertelde over de betrokkenheid van het bedrijf bij twee vooraanstaande verlichtingsprojecten, namelijk Ahoy in Rotterdam en het hoofdkantoor van Rabobank in Utrecht, waar wel degelijk oplossingen op basis van KNX en LED’s mogelijk waren, maar waar de adviseurs, uitvoerders en opdrachtgevers dat nog niet aandurven.

Er waren ook parallelsessies van de gespecialiseerde leveranciers eldoLED en Bilton Led. De eerstgenoemde is specialist in besturingsystemen voor LED’s en hij kon haarfijn de finesses uitleggen van de concepten Dali en DMX. Het Oostenrijkse Bilton Led is een relatief kleine specialist die controllers en gateways ontwikkelt om LED-verlichting op KNX-installaties aan te sluiten. Bilton vindt nadrukkelijk dat KNX als besturing voor LED-installaties moet worden toegepast. Er was ook aandacht voor de speeddates die ABB, Berker, Gira, Hager, Isolectra en Siemens verzorgden om zich over de specifieke toepassingen, componenten of systemen van deze leveranciers te laten voorlichten.

De laatste parallelsessie was een verrassende en na afloop een door velen zeer gewaardeerde presentatie. Epko Horstman, medewerker op de afdeling technologie bij branchevereniging Uneto-VNI maakte op wel bijzonder beeldende manier duidelijk dat veel spaarlampen en LED’s uitermate slecht zijn voor het netwerk. De netvervuiling die deze componenten veroorzaken is enorm. Hij deed op het podium een aantal praktijkproeven en toonde aan hoe de sinus, de cosinus φ, de harmonischen en de arbeidsfactor er uit zien als we met slechte lampen werken. De oorzaak van al deze problemen ligt in de zoektocht naar goedkope producten. In plaats van koper te gebruiken in bijvoorbeeld transformatoren en condensatoren, gebruikt de industrie in toenemende mate ‘zand’ (silicium) zoals Horstman dat noemt. Als netwerken ergens niet tegen kunnen dan is het wel zand. In het afsluitende forum werd daarom nog druk nagediscussieerd over de wenselijkheid van deze nieuwe verlichtingstechnologie en de schadelijkheid ervan. De dag heeft wel opgeleverd dat er nu meer kennis over LED’s en verlichtingbesturing aanwezig is dan voorheen.